نكات اساسي در مورد تغذيه تكميلي

 روزهاي اول، ميتوان مقدار كمي از غذا را روي نوك قاشق گذاشت و به شيرخوار ارائه نمود همچنين مادر مي‌تواند دست خود را بشويد و با انگشت خود غذا را در دهان شيرخوار بگذارد. به هيچ وجه نبايد غذا را با بطري و يا سرپستانك به شيرخوار داد.

 دفعات تغذيه تكميلي معمولاً دو تا چهار بار در روز است و نيازي نيست كه شيرخوار بعد از هر بار تغذيه با شيرمادر، غذاي كمكي دريافت كند.

 مقدار غذاي كمكي در زمان شروع، حدود يك تا دو قاشق مرباخوري* است. در مورد زرده تخم‌مرغ استثنائاً در ابتدا به اندازه يك نخود است كه با كمي شير مادر يا فرني مخلوط و نرم مي‌شود.

 افزايش مقدار غذا بر حسب ميل شيرخوار است ضمن اين كه نبايد با تحميل و اجبار خورانده شود از طرفي هم نبايد آن قدر زياد باشد كه منجر به مشكلات گوارشي مثل استفراغ و يا كاهش دريافت شيرمادر و طولاني‌تر شدن فواصل شيرخوردن شود.

 مواد غذايي چه از نظر نوع و چه از نظر مقدار و تعداد وعده‌ها بايد به تدريج به برنامه غذايي شيرخوار اضافه شوند.

 بين اضافه كردن مواد غذايي جديد بهتر است 3 روز فاصله گذاشت تا اگر شيرخوار به ماده غذايي خاصي عدم تحمل و يا حساسيت نشان داد، نوع آن مشخص شود. به اين ترتيب دستگاه گوارش كودك فرصت عادت كردن به مواد غذايي جديد را نيز پيدا مي‌كند. در مورد سبزي‌هايي مانند  سيب‌زميني، هويج، گشنيز، جعفري و كدو كه احتمال عدم تحمل و حساسيت آن‌ها كمتر است مي‌توان هر روز يك نوع جديد را اضافه نمود.

 براي تهيه غذاي كمكي لازم است به تدريج از همه گروه‌‌هاي غذايي مانند غلات و مواد نشاسته اي، گوشت و جانشين هيا آن (تخم‌مرغ، حبوبات، مغزها) لبنيات، سبزي‌ها و ميوه‌ها به ويژه سبزي‌‌هاي سبز تيره و نارنجي و ميوه‌‌هاي زرد و نارنجي استفاده شود و بخشي نيز به روغن‌ها يا چربي اختصاص داده شود.

 ضمن رعايت تنوع در تهيه غذاي كمكي، توصيه مي‌شود غذاي كودك به‌‌گونه‌اي باشد كه همه روزه يكي از مواد غذايي با منشاء حيواني مانند گوشت قرمز، گوشت مرغ يا ساير پرندگان، ماهي، جگر همچنين تخم‌مرغ و لبنيات مورد استفاده قرار گيرند.

 گوشت را بهتر است به تكه‌‌هاي بسيار ريز يا قيمه ريزه تقسيم كرد يا از گوشتي كه در منزل چرخ شده است استفاده نمود تا پختن آن سريع‌تر و نرم كردن آن راحت‌تر و خوردنش براي كودك آسان‌تر باشد.

در صورت لزوم براي اينكه انرژي غذاهاي كمكي كودك مانند پوره، حريره. سوپ يا آش بيشتر شود مي‌توان به غذا، يك قاشق غذاخوري روغن مايع (زيتون)‏ كره حيواني يا خامه اضافه كرد.

 استفاده از كره های  نباتي (مارگارين) با ترانس پايين اشكالي ندارد.

 براي اين كه خوردن غذاي كمكي براي كودك راحت‌تر باشد بهتر است غذا را با پشت قاشق، چنگال و يا گوشت كوب نرم نمود. استفاده از مخلوط كردن يا آسياب برقي توصيه نميشود زيرا مخلوط كن، غذا را بيش از حد نرم و يكنواخت مي‌كند و اگر اين امر ادامه يابد كودك مهارت جويدن را فرا نگرفته و در آينده از پذيرش غذاهاي معمولي خودداري مي‌نمايد.

 به طور معمول هنگام تهيه غذاي كمكي نبايد از نمك استفاده شود (به علت احتمال ابتلا به فشارخون و عادت كودك به خوردن غذاهاي شور) ولي اگر كودك نسبت به خوردن غذايش مثلاً سوپ، بي علاقه بود و آن را نخورد بهتر است اول از ادويه‌‌هاي ملايم و سالم يا چاشين‌هايي مانند آب ليموترش تازه يا آب نارنج تازه به مقدار خيلي كم در آخرين لحظه پخت سوپ استفاده كرد و اگر اين كار موثر نبود اضافه كردن مقدار بسيار كمي از نمك اشكالي ندارد.

 از چشاندن غذاي خانواده، چون نمك و ادويه دارد بايد خودداري نمود زيرا با خوردن اين غذاها، كوك غذاي خود را نخواهد خورد.

 با شروع غذاي كمكي، ضمن افزايش دفعات شيردهي لازم است به شيرخوار آب جوشيده خنك شده نيز داد تا ادرار كودك پر رنگ و مدفوع او سفت و سخت نشود.

 در طي شش ماه اول عمر، به منظور كاهش خطر بروز خس خس سينه و آلرژي غذايي، تجويز قطره ويتامين A+D بر مولتي ويتامين ارجح است.

 از شش ماهگی به بعد هر روز علاوه بر دادن يك سي‌سي از قطره ويتامين A+D يا مولتي ويتامين بايد از قطره آهن به ميزان 15 قطره (كه معادل 15 ميلي گرم عنصر آهن است) يا یک و نیم ميلي ليتر از شربت آهن (سولفات فرو) استفاده نمود تا نياز شيرخوار به آهن نيز تامين شود.

 در مورد شيرخواراني كه با وزن كم متولد شده‌اند (كمتر از 2500 گرم) شروع تجويز آهن از پايان دو ماهگي آنها است.

 بعد از ريختن قطره آهن در عقب زبان يا دادن شربت آهن به شيرخوار، علاوه بر خوراندن كمي آب جوشيده خنك شده يا كمي آب ميوه (از زماني كه دادن آب ميوه مجاز باشد)، بايد دندان‌‌هاي او را با مسواك نرم مخصوص شيرخوار و بدون استفاده از خمير دندان، مسواك زد و يا دندان‌ها را با پارچه تميز يا گوش پاك كن كه كمي مرطوب شده باشد پاك نمود.

 مقدار مصرف روزانه قطره‌هايي كه هم مولتي ويتامين و هم آهن دارند يك ميلي‌ليتر است. ولي چون مقدار آهن اين فرآورده‌ها كمتر از حد موردنياز است‏، توصيه نمي‌‌شوند.

از دادن قطره يا شربت های مولتي ويتامين و آهن غيراستاندارد (عمدتاً خارجي كه مقادير ويتامين و آهن آن‌ها نامناسب و ناكافي و جذبشان هم كم است) جداً خودداري شود.

توصيه مي‌شود در همه كودكان تجويز قطره آهن و قطره ويتامين A+D يا مولتي ويتامين تا دو سالگي ادامه داشته باشد و هرگز نبايد به دليل احتمال سياه شدن دندان‌ها از مصرف قطره آهن صرف‌نظر نمود.

نویسنده: پروفسور سلطان زاده